udostępnij:
W tym roku mija 116 lat od czasu kiedy w 1901 roku ukazała się niezwykła widokówka autorstwa Ernesta Fleminga, na której można podziwiać panoramę miasta, ale także poszczególne zabytki i urokliwe miejsca i zakątki Brzegu. To właśnie na kartach pocztowych popularnie zwanych widokówkami został zapisany obraz miasta, które już przeminęło.
Oglądając pocztówki odkrywamy, że Brzeg był miastem pięknych promenad, bulwarów, rezydencji i parków, mieszczańskich kamienic, licznych urządzeń cywilizacyjnych. To było miasto z jakże konsekwentnie realizowaną widoczną myślą architektoniczno – urbanistyczną. Z jednej strony miasto kurort, ale nie brakowało tu także obiektów wojskowych takich jak koszary, urządzeń obronnych. To także miasto tętniące życiem towarzyskim i artystycznym. Liczne szkoły, sale koncertowe, restauracje i hotele tworzyły klimat stabilnego dobrobytu.
Na Odrze rozwijała się żegluga turystyczna w rynku i śródmieściu kwitł handel. Nadodrzański bulwar oraz most, który w okresie międzywojennym był jednym z atrakcyjniejszych miejsc atrakcyjnych dla turystów. Jego widok był często wykorzystywany przez wydawców brzeskich i wrocławskich kart pocztowych.
W zbiorach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu zachowały się dwie niezwykłe widokówki litograficzne sprzed 115 lat. Pierwsza to panorama miasta wieczorem od strony Odry autorstwa Gebrudera Metza wydana w Brieg w lutym 1902 roku i druga z kompleksem koszar wojskowych Odrą, ratuszem i zamkiem, wydana w Breslau, dzisiaj Wrocław, także w1902 roku.
Ciekawostką są też pocztówki z wnętrz Kościoła Św. Mikołaja. Widać tam m.in. wspaniałe barokowe organy i wybitnego Maxa Drischnera kantora i organistę podczas gry. Można zobaczyć także piękne balkony i nieistniejącą już ambonę podtrzymywaną przez świętych.
Warto też wspomnieć o prezentowanych na kartach pocztowych kamienicy „Pod Pelikanem” z figurą św. Floriana – dwuszczytowej barokowej kamieniczce w Rynku z ok. 1725 roku w której mieściła się „Apteka pod Lwami”. W tej właśnie kamienicy rozgrywała się akcja powieści Felira Janoschke wydanej w 1925 roku. Powieść „Skrzypce Michała Fiertenbeckera” toczy się w Brzegu tuż przed I wojną światową.
Oczywiście to tylko niektóre z bogatego zbioru liczącego około 1000 pocztówek zgromadzonych w Muzeum Piastów Śląskich, ale także wielu kolekcji prywatnych o wiele bogatszych.
W1869, kiedy po raz pierwszy oficjalnie złamano żelazną, uświęconą wielowiekową tradycją i prawnymi normami, zasadę tajemnicy korespondencji 1 października tamtego roku ukazała się w Austrii, z inicjatywy ekonomisty prof. Emanuela Hermanna, pierwsza karta pocztowa, której jedna strona przeznaczona była na wpisanie adresu, druga zaś – czysta – była stroną, na której umieszczano treść korespondencji. Na stronie adresowej wydrukowany był dodatkowo znak opłaty pocztowej, czyli po prostu znaczek, będący po skasowaniu na poczcie dowodem uiszczenia opłaty pocztowej.
Najpierw w Austrii a wkrótce i w innych krajach, w których tamtejsze zarządy pocztowe zaczęły emitować kartki pocztowe (już w 1870 r. kartki pocztowe z wydrukowanym znaczkiem pojawiły się Szwajcarii, Luksemburgu i Wielkiej Brytanii), obserwuje się znaczny wzrost liczby ekspediowanych przesyłek pocztowych, wśród których olbrzymią liczbę stanowią właśnie przesyłki kartek. W 1875 r. kartki pocztowe zostały dopuszczone do obrotu międzynarodowego.
Najwcześniejsze kartki z „ujawnioną” treścią korespondencji były emisjami oficjalnymi, wydawanymi przez państwowe urzędy pocztowe. Na wszystkich były wydrukowane znaczki pocztowe, podkreślające oficjalny charakter tych wydawnictw. Nazwa karta pocztowa (względnie kartka pocztowa) powinna więc dotyczyć wyłącznie tych oficjalnych druków pocztowych, ewentualnie wydawanych przez poczty blankietów lub formularzy pocztowych (bez wydrukowanego znaczka). Wskazuje na to chociażby przymiotnik „pocztowy”, raczej jednoznacznie wiążący te druki z instytucją poczty. W praktyce jednak termin „karta pocztowa” często jest błędnie wiązany z wydawnictwem, które w ostatnich dekadach XIX w. zapoczątkowało nowy etap w komunikacji międzyludzkiej, etap jeszcze bardziej rewolucyjny niż ten zapoczątkowany w 1869 r. Tym nowym, wyznaczającym nowe trendy kulturowe wydawnictwem była widokówka.
Widokówka, przez „poczciarzy” i filatelistów określana też jako karta widokowa (niem. Ansichtskarte) lub pocztówka. Ten ostatni termin został zaproponowany w 1900 r. przez samego Henryka Sienkiewicza. W obiegu pojawiła się stosunkowo wcześnie, bo już około 1872 r. i wkrótce moda na widokówki ogarnęła praktycznie całą Europę.
Pierwsze widokówki były wydawnictwami skromnymi, produkowanymi przy użyciu najprostszych technik drukarskich. Ich walory artystyczne też pozostawiały wiele do życzenia. Z pewnością ich jakość wyraźnie odbiegała in minus od oficjalnych kartek pocztowych (całostek), drukowanych nieraz najszlachetniejszymi technikami druku (staloryt) i projektowanych przez artystów zatrudnianych przez panujące głowy ówczesnej Europy (wizerunki władców na znaczkach były oficjalnymi portretami monarchów). Szybko jednak dostrzeżono, że emisja widokówek przynosi spory dochód. Stąd też prywatne wydawnictwa zaczęły zatrudniać wykwalifikowanych drukarzy i artystów – projektantów kartek. Widokówki szybko też stały się wyrazem przekazywania wiadomości związanych z różnymi sferami życia – zaczęto wydawać kartki świąteczne, krajoznawczo-turystyczne, tzw. żartobliwe a nawet kartki przeznaczone na przesyłanie kondolencji.
Wydawcą widokówek była firma C. Simona z Brzegu (C. Simon, Brieg, Bez. Breslau, Gartenstr.27), która wydała około 1936 r. kartkę przedstawiającą wieżę widokową na Gromniku, na której łopoce już hitlerowska flaga ze swastyką.
źródła:
https://www.skps.wroclaw.pl/3_sudety/32_biblioteka/bibllioteka26.htm
“Brzeg na starej widokówce” – katalog wystawy Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu
Jolanta Krzewicka „Uroda starego wieku” w Kurierze Brzeskim nr28-29(574-575) z 3 sierpnia 2005 r.
Śląsk Opolski na pocztówce litograficznej – katalog wystawy ze zbirów Bogusława Szybkowskiego i WBP w Opolu opole 2016 r.
