udostępnij:
REZERWAT PRZYRODY “PRZYLESIE”
Gmina Olszanka, 600 m na zachód od wsi Przylesie. Powołany decyzją nr 70 Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego 20.06.1969r. Obejmuje 18,64 ha (61,83 ha otuliny). Występuje tu częściowa forma ochrona fragmenty lasów liściastych naturalnego pochodzenia (olchy, jesiony, klon, jawor, grab, wiąz, lipa).
Szczególnie efektownie prezentuje się 200-letni drzewostan dębowy- ponoć unikat w skali kraju. Mamy tutaj 7 gatunków roślin chronionych podkolana białego (Platanthera bifolia), marzanki wonnej (Asperula odorata), wawrzynka wilczełyko {Daphne mezereum) i kosaćca żółtego (Iris pseudacorus).
AUTOSTRADA A4 (E40) przecinamy– jedziemy dalej drogą woj. 401, oddaną do użytku po remoncie w X 2008r.
KOLNICA – gotycki kościół pw. św. Wawrzyńca. Św.
Wawrzyniec to diakon i męczennik chrześcijaństwa w III w. (zmarł 10.08.258r.). Pochodził z Hiszpanii, poniósł męczeńską śmierć w Rzymie na via Tiburtina – na rozżarzonej do czerwoności kracie (ruszcie). W ikonografii to jego atrybut, jak też palma, księga, otwarta szafka. Przed śmiercią zażądano od niego wydania skarbów kościoła, którymi zarządzał. Kult świętego datuje się od IV w. Patron ubogich, piekarzy, kucharzy, bibliotekarzy, przewodników sudeckich, ratowników GOPR. Chroni od pożarów, pomaga w chorobach reumatycznych i poparzeniach. Święto liturgiczne obchodzone 10 sierpnia, patron Hiszpanii, Norymbergii, Wodzisławia Śl.
RÓWNINA GRODKOWSKA – poruszamy się po niej.
Na jej terenie leży gmina Grodków, ok.20 tys. ludzi, brak przemysłu ciężkiego, rolniczo-przyrodniczy charakter, (lasy zajmują ponad 14% -4100 ha). Niegdyś prawie każda miejscowość posiadała zamek, pałac, dworek, zajazd, młyn, kościół, dużo wiatraków. Miejscowości takie jak Bąków (obok dawnej plebanii znajduje się średniowieczny granitowy stół sędziowski z dwoma siedziskami i pręgierzem pokutnym), Gałążczyce, Kopice z ruinami pałacu Franken – Sierstorpffów i Schaffgotschów, Jędrzejów z pałacem neoklasycystycznym warte są odwiedzenia ze względu na godne obejrzenia zabytki, również Nową Wieś Małą (Nova Villa) leżącą na granicy pow. brzesko – nyskiego, wzmiankowana w 1250r,której dzierżawcą był m.in. w XX w. Herbert Petzold – właściciel fabryki cukru w Brzegu, Głębocko ze skansenem państwa Drozd, nazywane Gminnym Zakopanem, Jeszkotle, Sulisław – pałac w stylu angielskiego gotyku, obecnie hotel 5-gwiazdkowy i baza na Euro 2012, 120 miejsc, pełen komfort, prywatny inwestor, boiska treningowe, wcześniej własność cesarza Wilhelma I, Miejscowość przekazana w nagrodę za walki z Napoleonem feldmarszałkowi Grafowi York von Wartenberg.
WOJSŁAW – przed kościołem stoi kamienny krzyż pokutny (pojednania) z czasów średniowiecznych. Postawił go tam młodzieniec, który po ceremonii ślubnej, strzelając na wiwat, zastrzelił przez przypadek właśnie poślubioną żonę.
GRODKÓW – Józef Elsner 1769-1845, twórca oper o tematyce historycznej, dyrygent, teoretyk muzyki, pedagog (m.in. nauczyciel Chopina)
NYSA
KATEDRA, KANCELARIA: oprócz wtorków 9-12, 16-18, tel.77/4332505( WC)
SKARBIEC : 609064720, wstęp 5 zł
KOŚCIÓŁ św. Piotra i Pawła: msze w niedz. 7.00, 9.00, 10,30 (16.oo-maj, październik)
Sobota-17.30, inne 18.00, zwiedzanie: 77/4484024 / 501486134
MUZEUM- 30 kpl. słuchawek, wc-parter, czynne od 10.00, sobota bezpłatnie,Izba Czarownic (parter na prawo) – zawsze bezpłatnie
BASTION św. JADWIGI –ul.Piastowska,wstęp 2 zł/os, przewodnik 607058277 – cena do ustalenia, tel.77/4334971, 602654128 Czynny w weekendy X-V 8.oo-16.00, pozostałe m-ce 10-18
Jedziemy do Nysy – miasta nad Nysą Kłodzką, trzeciego pod względem znaczenia ośrodka gospodarczego i kulturalnego Opolszczyzny. Najstarsza wzmianka o mieście pochodzi z 1155 r. Była to słowiańska osada związana z kasztelanią w Otmuchowie. Od końca XIII w. do 1810 r. była w posiadaniu biskupów wrocławskich. 1223r. – lokacja na prawie flamandzkim – bo osadnicy z tego kraju – za rządów biskupa Wawrzyńca, (to wyjątek, bo większość miast lokowano na prawie magdeburskim), od 1290 stolica biskupiego Księstwa Nyskiego (od XIV we władaniu czeskich Luksemburgów) W XV w. miasto musiało już mieć swoją renomę, bowiem w prestiżowej w owych czasach „Historii świata” Hartmanna Schedela, wydanej w 1493r. w Norymberdze, to właśnie Nysa znalazła się obok Wrocławia i Krakowa jako jedno z trzech miast polskich wśród 116 widoków miast ówczesnego świata. Biskupi wrocławscy fundowali w mieście kościoły, sprowadzali doń zakony, troszczyli się o rozwój szkolnictwa i kultury, a w 2 połowie XVII w. zainicjowano przebudowę i rozbudowę miasta w stylu barokowym. To wszystko sprawiło, że Nysa zyskała miano “Śląskiego Rzymu” ( 12 kościołów), w dobie Odrodzenia – „Śląskich Aten”. Biskup Ludwik von Pflaz – Neuburg miał w Nysie do swojej dyspozycji jezuicki ośrodek sztuki barokowej (architekt Andrea de Quadro, Michał Klein, Joachim Peter Dobler (Topler) – budowniczy miejski Nysy od 1679r.) biskup posiadał bogata, specjalistyczną bibliotekę, a niej tzw. wzorniki, które drukowano w Europie, a na których wzorowali się ówcześni budowniczowie miasta.
Wybitni nysanie bądź związani z miastem – Michał Korybut Wiśniowiecki – król polski (1669- 1672 – abdykował), odkrywca plam na Słońcu – Krzysztof Scheiner, zoolog, założyciel Parku Serengeti w Afryce Bernard Grzimek, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny – Konrad Emil Bloch, Josef von Eichendorf’ niemiecki poeta romantyczny.
W XVI w. przebudowano system obronny miasta na bastionowy w typie szkoły staro i nowo włoskiej – zbudowano tu 7 bastionów. W 1643r .mury przebudowano w systemie staro holenderskim, a ilość bastionów zwiększono do 10. Do dziś zachował się bastion św. JADWIGI. Fryderyk II-król Prus zamienił miasto w twierdzę. Zadanie to wykonał holenderski inżynier Gerard Cornelius Walrave w latach 1741-1758. O potędze fortyfikacji świadczy fakt, że podczas wojen napoleońskich w 1807 r. miasto, którego obroną dowodził gen. Jan Filip von Weger, broniło się przez 114 dni i skapitulowało po wyczerpaniu się żywności i amunicji. Do dziś zachowało się 50 % fortyfikacji. w 1945 r. Nysa była wielką kupą gruzów i dotychczas wraca do czasów swej świetności.
„NYSKA RIWIERA” – zbiornik retencyjny wybudowany w 1971 r. na rzece Nysa Kłodzka o pow.22 km2
BASTION św. JADWIGI – umocnienia habsburskie – jeden z 10 bastionów, do 1758 r. na dziedzińcu stał budynek magazynu sprzętu artyleryjskiego, 1807- podczas oblężenia napoleońskiego funkcjonowało tu laboratorium przygotowujące amunicję,
1879- więzienie jeńców francuskich, koniec XIX w. – koszary, w czasie PRL-u mieściły się tu hurtownie spożywcze (ziemniaki, biała kapusta), rewitalizacja zakończona w maju 2008 r. Kosztowała 12 mln zł. Bastion i Fort Wodny znalazły się w gronie 42 najwybitniejszych w Europie decyzją jury „TERRA INCOGNITA” – (program UE, którego celem jest zachowanie i promocja budowli ziemnych w Europie).
W 2009 r. –„Najlepsza przestrzeń publiczna woj. opolskiego” – nagroda.
WC –Muzeum/ plebania katedry/ ul. Emilii Gierczak (płatny) – obok k. Piotra i Pawła, czynny I-IV, X-XII 8-19, weekendy 9-17/ V-IX 8-20, weekendy 9-19/ Bastion św. Jadwigi – rest.”Kazamaty” od 11,00,
Info Turystyczna codziennie 8-16/ Aleja Lompy (obok „Lwowiaków”)
PARKINGI – Rynek , ul. W.Pola (lewa strona bastionu), ul. Racławicka – obok PKP za taksówkami
Warto zwrócić uwagę na dwa nazwiska osób związanych z Nysą:
Postać Marii Luizy Merkert. Za jej sprawą Nysa została pierwszym miastem w pond tysiącletnich dziejach chrześcijaństwa na Śląsku, w którym odbyła się uroczystość beatyfikacji. Urodziła się 21 wrzesnia 1817 r. w Nysie w rodzinie mieszczańskiej. W młodości pielęgnowała chorą na gruźlicę matkę, a po jej śmierci razem ze swoją siostrą Matyldą, szkolną przyjaciółką Franciszką Werner dołączyły do Klary Wolf i rozpoczęły działalność charytatywną. Był rok 1842. Z tej grupy w 1850 wyłoniło się najpierw Stowarzyszenie sióstr św. Elżbiety, a w 1859 zgromadzenie zakonne, którego pierwszą przełożoną generalną została Matka Maria Merkert. Całkowicie oddała się działalności apostolsko – charytatywnej. Jak mówiła: ”chcemy tylko dobrze czynić, wszystkich kochać w Bogu, a jeśli już nic nie będziemy mogły uczynić, wtedy pozostanie nam jeszcze modlitwa”. Zmarła w opinii świętości 14 listopada 1872 r. w Nysie. Pochowana na Cmentarzu Jerozolimskim w Nysie.
Na tym samym cmentarzu pochowano Józefa von Eichendorffa – najbardziej znanego śląskiego poetę romantycznego, który urodzony w 1788 r. Łubowicach pod Raciborzem, od 1855 roku aż do śmierci w listopadzie 1857r. żył z żoną w Nysie. Miał dużo wspólnego z polska kulturą i z Polakami. Świadectwo ślubu jego rodziców zostało spisane po polsku, dobrze mówił po polsku, a w spuściźnie literackiej poety można napotkać motywy zaczerpnięte z historii i kultury polskiej. Napisał m.in. wiersz „Polak”.
TRASA NYSA – GŁUCHOŁAZY– 20 km, nr 411
GŁUCHOŁAZY
Szachownicowy układ urbanistyczny miasta (XIII w) z czasów lokacji – rynek prostokątny i 10 ulic oraz biegnące łukowo ulice wzdłuż murów miejskich. Taki układ miast wzorowany był rzymskich obozach wojskowych.
Mikroklimat miasta –osłonięty od wiatrów, wyrównana temperatura, brak skoków ciśnienia i wilgotności, powietrze nasycone olejkami eterycznymi i żywicznymi. Słabo zmineralizowane wody odkryli jezuici, sprowadzeni tu w 1623 r.przez arcyksięcia austriackiego i biskupa wrocławskiego Karola.
Metody ks. Sebastiana Kneippa: kapiele ziołowe w wywarach z owsianej słomy, siana, w piasku i na rozgrzanych kamieniach.
JARNOŁTÓWEK
980 mieszkańców, wieś położona w Dolinie Złotego Potoku. Pierwsza wzmianka 1268r. jako Arnolddorf ( Arnold-osadnik i 1.sołtys). Wieś należąca do biskupów wrocławskich. Wydobywano tu złoto, odbywały się procesy czarownic, epidemia dżumy w latach wojny 30-letniej, powodzie, szczeg. 1903r. – przybyła tu wtedy cesarzowa Niemiec Augusta Wiktoria. Kościół neogotycki św. Bartłomieja, pierwotnie XV w., przebudowany 1753-4 w stylu barokowym, zniszczony powódź 1903-rozebrany. Dwór 1339 r.,obecny z 2.połowy XIX w.(z XVI w. fosa i fragment murów). Pomnik św. Jana Nepomucena (1348 -1393)- patrona tonących, zakonu jezuitów, spowiedników, dobrej sławy i szczerej spowiedzi.
GÓRY OPAWSKIE
To niewielkie pasmo Sudetów Wschodnich położone na granicy z Republiką Czeską. Są częścią, położonego niemal w całości w Czechach, pasma Jesieninów. Po czeskiej stronie Góry Opawskie nazywane są ZLATOHORSKĄ VRCHOVINĄ i rozciągają się od Głubczyc po dolinę Białej Głuchołaskiej i miasto Jesienik. Powierzchnia polskich Gór Opawskich wynosi 30 km2. Góry tworzy kilka masywów. Od zachodu Góra Parkowa (inaczej Chrobrego – nazwę tę wprowadził, mimo oficjalnej, pierwszy polski burmistrz miasta po wojnie, znany działacz śląski Szymon Koszyk).
Tworzą ją trzy kulminacje – Przednia Kopa 495 m (u stóp leżą Głuchołazy), Średnia Kopa (535 m), Tylna Kopa (535 m). Inne znane góry to Biskupia Kopa (889m), po czesku Biskupska Kupa i Srebrna Kopa (785m), Długota (449m). Z faktem nadania tych terenów biskupom wrocławskim w 1474r. wiąże się nazwa Biskupia Kopa, zwana najpierw Biskupią Kępą, Biskupią Kapą, a w średniowieczu nazwa góry brzmiała Oser . Również nazwa Srebrna Góra ma swoje historyczne uzasadnienie w eksploatacji kruszców złota i srebra. Najstarsza wycieczka na Kopę miała miejsce w 1797r. Turystą był minister ,później radca kamery pruskiej z Malborka, który sam wszedł na szczyt góry, a nie wniesiono go na specjalnie skonstruowanym fotelu, jak to było w zwyczaju. W 1742 roku na szczycie góry ustanowiono granicę prusko – austriacką, która do tej pory stanowi granicę, obecnie polsko-czeską. Biskupia Kopa – tam wieża, sympatyczny Czech Mirek Petrik serwuje piękne widoki ze szczytu wieży (pierwsza połowa XIX w. – drewniana, 1898 r. murowana staraniem Sekcji Morawsko-Śląskiego Towarzystwa Sudeckiego w Zlanych Horach jako ”Warta Franza Jozefa”. Pierwsze schronisko górskie powstało w 1893 r. przyciągajace „wędrownych górskich”, jak wtedy nazywano turystów. W 1922 zbudowano niemieckie schronisko, a w latach 1926-27 nastąpiła jego przebudowa i otwarcie pod nazwą „Schronisko Śląskie”(Schlesierbaude). Po wojnie otrzymało nazwę „Ślązaczka”, a od 1965 r. – Bohdana Małachowskiego, wybitnego działacza turystyki górskiej PTTK, przyrodnika z Krakowa.
Biskupia Kopa to najcenniejszy przyrodniczo i krajobrazowo fragment Gór Opawskich. Masyw Kopy budują skały osadowe z okresu dewońskiego (piaskowce i łupki fillitowe zwane dachówkowymi. Po ich eksploatacji pozostały Gwarkowa Perć, Piekiełko, Morskie Oczko. Stoki Kopy porastają naturalne lasy bukowe i grądowe oraz nasadzone przez człowieka lasy świerkowe, głównie w partiach szczytowych .Tylko na szczycie rośnie zagrożony wyginięciem gatunek flory – jaskier platanolistny.
Warto wspomnieć o przełomie Białej Głuchołaskiej 2,5km i dolinie Złotego Potoku 4 km od Jarnołtówka do Pokrzywnej (d. Zwierzyniec). Nazywane „Złotymi Górami” – udokumentowane wydobycie złota już w XIII w. – sprowadzono tu osadników z Turyngii i Frankonii, którzy posuwając się wzdłuż Doliny Białej Głuchołaskiej, Złotego Potoku i Sarniego Potoku, wydobywali złoto. w 1590 i 1591 r. wydobyto kawałki kwarcu przerośnięte żyłą złota o wadze 1,308 kg i 1,783 kg, które podarowano cesarzowi Rudolfowi II (rysunki brył w Muzeum w Zlanych Horach). W ciągu 250 lat eksploatacji wydobyto 2800 kg złota (ponad 11 kg złota rocznie).
PARK KRAJOBRAZOWY „GÓR OPAWSKICH”
Powołany w 1988r. od granic Głuchołaz po wieś Dębowiec na wschodzie – 5033 ha obejmuje płn.stoki Gór Opawskich i ich przedgórze, 75% las mieszany. Leży na terenie gmin Głuchołazy, Prudnik i Lubrza. Trzy rezerwaty przyrody – „Cicha Kotlina” 60 ha w masywie B.K. , „Las Bukowy” (G.Chrobrego 18 ha), „Nad Białką” 9ha . Mamy tu star sztolnie po wydobyciu złota, w nich nietoperze, podkowiec mały (rzadki gatunek – je trzy razy wiecej niż sam waży), 23 gat. chronione, 7 pomników przyrody ożywionej (lipy drobnolistne, topala biała daglezja zielona, 15 płazów, 105 gat.ptaków, 8 gat. nietoperzy.14 gat.drzew.
Sieć szlaków turystycznych liczy 75 km (główny czerwony – z Głuchołaz do Prudnika liczy 35,6 km.
KONKURS WIEDZY
1 Budowla „nigdy nie dokończona” – której dotyczy ten termin ? (dzwonnica Nysa)
2 Nysa to „Śląski Rzym” – dlaczego? ( 12 kościołów)
3 Wymienić „Przystanki Jakubowe” w bazylice (portal, obraz gaszenia pożaru Nysy, kaplica św. Jakuba (siódma po prawej), relikwiarz z figurą,
4 Zigenhals to dawna nazwa ….(m.Głuchołaz)
5 Opisać dokładnie herb Głuchołaz
6 Śląski Rembrandt” to … (malarz Michał Willmann)
7. Wymienić atrybuty św.Jana Nepomucena (5 gwiazd, które pojawiły się nad wodą po jego śmierci, język w kielichu – symbol tajemnicy spowiedzi),
8. Wymienić atrybuty św.Wawrzyńca – (ruszt, pochodnia)
9. Podać nazwiska twórców leczenia wodą (kąpiele lecznicze) – Vincent Prissnitz, ks. Sebastian Kneipp – twórca leczenia w wywarze z igliwia sosnowego i miazgi drzewnej), dr Sappelt w sanatorium „Franzenbad” w Zigenhals i dr Florian z sanat. ”Ferdinandsbad”- zwalczanie reumatyzmu, chorób układu nerwowego, nad- i niedociśnienia) – metoda: chodzenie boso po rosie, po śniegu, kąpiele słoneczne
10. ”Cukmantel” to dawna nazwa (miasta Zlate Hory)
11. Czeskie ”Nebeska laska” znaczy po polsku.. (miłość nie z tej ziemi)
12. Patron szczerej spowiedzi to …..(Jan Nepomucen)
13. ”Śląskie Ateny” – nazywano tak miasto… (Nysę w dobie Odrodzenia)
14. Płynie przez Jarnołtówek ( Złoty Potok )
15. Jaki minerał wydobywano w okolicach Głuchołaz i Zlanych Hor (złoto)
ZLATE HORY– 420 m.n.p,m. osada górnicza 1220r. dawniej Cukmantel,
odkrycie przez kolonistów biskupich pokładów złota, własność biskupa wrocławskiego. Tereny te sąsiadowały ze świeckimi posiadłościami margrabiego morawskiego Władysława Henryka, który zajął osadę i począł wydobywać złoto. Biskup Wawrzyniec w zakolu Białej Głuchołaskiej wzniósł Osadę i zamek Zigenhals. Od południa ogranicza miasto grzbiet Pricny Vrch 975m ,od wschodu B Kopa.
W okolicy ruiny zamków Edekstein, Leuchtenstein, Kobratejn – elementy systemu obrony kupieckich szlaków z Ołomuńca do Wrocławia.
Rynek – typu ulicowego, rząd zabytkowych kamieniczek.
Najciekawszy barokowy budynek Starej Poczty z 1698 r.(muzeum). Przed ratuszem barokowa figura św. Józefa . Na ścianie hotelu tablica upamiętniająca miejsce narodzin E. Vitzowej – matki wiedeńskiego kompozytora romantycznego Franciszka Schuberta
Po wojnie miasto podupadło. Ostatni wagonik wyjechał z kopalni 17.12.1993 r.
Od 1996r. – mistrzostwa Europy w Płukaniu Złota. Cesarska Straż Miejska rekonstruuje bitwę z 1779 roku między Prusakami a Austriakami.
Kościoły Wniebowzięcia i św.Krzyża., zbiornik wody 7 ha.
Zlotorudne Młyny- 2 km od miasta skansen górniczy, replika średniowiecznych sztolni oraz ścieżka edukacyjna „Dolina Straconych Sztolni” (parking obok przejazdu kolejowego) Sanktuarium Marii Panny Wspomożycielki (Panna Marie Pomocna). Wzmiankowane w 1647 roku jako ofiara za ocalenie matki i jej dzieci w wojnie 30-letniej. Zrazu drewniana kaplica, od 1841 r. murowany kościół – w nim obraz namalowany na wzór Madonny Cranacha Starszego. W 1973 r. zniszczony.1990r . odbudowa. Poświęcony Marii Pannie Opiekunce Życia.
