udostępnij:
W wypełnionej po brzegi Sali Pinottiego Zamku Piastów Śląskich w Brzegu 12 stycznia 2019 uroczyście odsłonięto tablicę pomnik historii.
Renesansowy zamek oraz gotycka kaplica w Brzegu stanowią niezwykle cenny zespół zabytkowy o ogromnym znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego Śląska i całego kraju. Rezydencja o trzynastowiecznej genezie, została gruntownie przebudowana w XVI w. Z przebudową związani byli architekci Jakub i Franciszek Parrowie oraz powiązani z nimi rodzinnie Niuronowie. Ciekawostka jest fakt, że twórcy ci uczestniczyli również przy budowie Zamku Królewskiego w Warszawie.
Rezydencja w Brzegu uznawana jest za jeden z najważniejszych zamków renesansowych w tej części Europy. Nie ominęły jej jednak duże zniszczenia. Najlepiej zachowały się ściany skrzydeł południowego i wschodniego zdobione renesansową kamieniarką.
Niespotykany budynek bramny brzeskiego zamku, którego utrzymana w proporcjach „złotego podziału” fasada, reprezentuje szczytowy punkt rozwoju sztuki piastowskiego Śląska. Wiązana z Komaskami wybitna dekoracja rzeźbiarska elewacji, pokrywa niemal całą przestrzeń ściany.
Nad całością dominują pełnoplastyczne wizerunki księcia Jerzego II i jego żony Barbary oraz galeria płaskorzeźbionych popiersi ukazująca królów państwa polskiego od czasów legendarnych po rozbicie dzielnicowe oraz samodzielnych książąt śląskich. Brama symbolizuje pochwałę fundatora i rodu.Jest przede wszystkim jednym z najważniejszych zabytków renesansu w Polsce.
Natomiast na stałe związana z zamkiem kaplica pw. św. Jadwigi jest jedną z największych nekropolii Piastów śląskich. Spoczęło w niej 43 przedstawicieli rodu z linii legnicko-brzeskiej. Piastowie tej linii byli najdłużej rządzącymi (do 1675 r.) potomkami pierwszej polskiej dynastii panującej.
Zamek Piastowski w Brzegu odznacza się także wybitnymi wartościami naukowymi jako siedziba śląskiej elity intelektualnej. Tu powstała m.in. ok. 1385 r. Kronika książąt polskich, świadectwo historycznej świadomości tego środowiska. Ważnym uzupełnieniem historii miejsca jest spuścizna w postaci archiwaliów i muzealiów związanych ze sprawowaniem władzy książęcej (dokumenty, pieczęcie, monety itp.), a także drzewa genealogiczne Piastów i portrety poszczególnych władców. Znajdujące się w zamku Muzeum Piastów Śląskich jest jedyną placówką, która w takim zakresie gromadzi zbiory związane z historią Piastów.
Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. Do dziś to najwyższe wyróżnienie nadano 105 zabytkom. Znajdują się na niej obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Do elitarnego grona pomników historii mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne.
10 grudnia 2018 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda, w Teatrze Narodowym w Warszawie podczas uroczystej Gali „100 Pomników Historii na stulecie odzyskania niepodległości”, wręczył oficjalne dokumenty, potwierdzające uznanie kolejnych zabytków za Pomniki Historii. Do tego elitarnego grona 10 grudnia ubiegłego roku dołączyło 14 nowych obiektów wśród , których znalazł się Zamek Piastów Śląskich wraz z Kaplicą Św.Jadwigi, gdzie mieści się jedna z największych nekropolii Piastów Śląskich.
Przeszło miesiąc później w Zamku Piastów Śląskich w obecności przedstawicieli władz wojewódzkich na czele z wicewojewodą opolskim Wiolettą Porowską, starostą powiatu brzeskiego i proboszczem Parafii Podwyższenia Krzyża Świętego ks. Romanem Siewierą
Prezentacje wyróżnionych obiektów przedstawili dyrektor Muzeum Piastów Śląskich i wiceprzewodniczący Sejmiku województwa Opolskiego Dariusz Byczkowski oraz wicedyrektor Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu Anna Techmańska.
Realizację procedury występowania z wnioskiem do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w sprawie uznania przez Prezydenta RP zabytku nieruchomego za Pomnik Historii koordynuje Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID). Jest on także właścicielem oficjalnego logotypu Pomnika Historii.
Pomnik Historii to jedna z pięciu form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Rangę Pomnika Historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. Z każdym rokiem, lista najcenniejszych obiektów sukcesywnie powiększa się. Znajdują się na niej obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Do elitarnego grona Pomników Historii mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, może uznać za taki Pomnik zabytek nieruchomy wpisany do rejestru lub park kulturowy o szczególnej wartości dla kultury; określa także w wydanym rozporządzeniu jego granice. Wniosek do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wpisanie obiektu na listę pomników Historii składa Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, po uzyskaniu opinii Rady Ochrony Zabytków. (Art. 15 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Dz. U. 2003 Nr 162 poz. 1568 z późn. zm.).
Pomnik Historii jest jedną z pięciu form ochrony zabytków. Od roku 1994 do chwili obecnej Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wpisał 91 obiektów na listę Pomników Historii. Uznanie za Pomnik Historii oznacza nadanie danemu zabytkowi lub parkowi kulturowemu szczególnej rangi ze względu na jego wartość dla kultury narodowej. W trybie przewidzianym dla jego uznania, przewidziana jest możliwość cofnięcia uznania zabytku nieruchomego za Pomnik Historii.
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego może przedstawić Komitetowi Dziedzictwa Światowego wniosek o wpis Pomnika Historii na “Listę dziedzictwa światowego” w celu objęcia tego Pomnika ochroną na podstawie Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, przyjętej w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. (Dz. U. z 1976 r. Nr 32, poz. 190 i 191).
